Şefik İşeri
Alacak tutarı üzerinde borçlu tasarrufta bulunabilir mi?
Borçlunun borç miktarını alacaklı aleyhine tek taraflı işlemle azaltmasının önüne geçilmelidir. Bunun için “alacak faturası” uygulamasına başlanmalıdır.
Bu garip sorunun cevabı ülkemizde evettir. Konuyu biraz açalım. Bir ticari faaliyet sonucu yapılan faturalama ile borç ve alacak doğar. Borçlu alacaklıya ödeme yapınca da borç kapanır. Ülkemizde ödeme denince akla nakit/kredi kartı /banka havalesi ve çek/senetle yapılan ödeme gelir. Bunların dışında birde borçlu tarafından alacaklı adına düzenlenen hizmet faturası ile borç ödenmekte veya ödenmiş sayılmaktadır. Yani borçlu tek taraflı bir karar ile de alacaklı adına “Hizmet bedeli” adı altında borç faturası düzenleyebilmektedir.
Bu durumda alacaklının rızası veya mutabakatının alınmış olup olmaması önem arz etmemektedir. Tek taraflı düzenlenen bu faturalama muhasebe ve mali kurallara göre geçerli olup ihtilafın mahkeme yoluyla halledilmesi dışında alacaklıyı koruyan herhangi bir mekanizma söz konusu değildir. Halbuki alacaklının alacak tutarı üzerinde kendisinden başkasının tasarrufta bulunamaması genel esastır.
Ülkemizde özellikle hızlı tüketim ürünleri sektöründe uygulamaya konulan “Hizmet faturası” adeta “haksız rekabetin” ve “hakim durumu kötüye kullanma”nın aracı haline getirilmiştir. Bu hizmet faturası uygulaması nedeniyle pazarda var olma savaşı veren tedarikçiler sattıkları mallarının satış fiyatına karar veremez ve maliyetlerini yönetemez hale gelmişleridir. Güçlü tedarikçiler bu uygulamaya karşı kısmen kendilerini koruyabilmekte ancak “Eşit edime eşit muamele” kuralını ihlal etmek zorunda kalmaktadırlar. Küçük ölçekteki tedarikçiler ise “Hakim güç” durumundaki müşterileri karşısında direnebildiği kadar direnmekte ve sonuç olarak ya ticaretini durdurmakta yada iflas etmektedir.
Hizmet bedeli faturası uygulamaları bazı hallerde vergi kayıplarına da neden olmaktadır.
Hükümetin küçük esnaf ve sanayiciyi korumaya yönelik olarak öteden beri yasalaştırmaya çalıştığı “Büyük mağazalar yasası”ndan daha önemli konu “hizmet faturası” uygulamasının emtiaya konu olan ayağının kaldırılmasıdır.
Çözüm yolu çok basittir. Borçlunun borç miktarını alacaklı aleyhine tek taraflı işlemle azaltmasının önüne geçilmelidir. Bunun için “alacak faturası” uygulamasına başlanmalıdır. Hizmet faturası yalnızca gerçekten hizmet üreten ve satanlar tarafından düzenlenebilmeli, mal satışı yapan şirketler malı faturaladıktan sonra fiyat değişikliği veya sonradan yapılan indirimlerle ilgili faturalamayı alacaklı taraf “alacak faturası” adı altında düzenlemeli, bu faturalamayı borçlu taraf “hizmet faturası” adı altında düzenlememelidir.
Bu değişiklik ile piyasalarda adil ve hakça ticaret yapılabilecek, ticari ihtilafların ve mahkemelerin iş yükünün azalması sağlanacaktır. En önemlisi küçük esnaf ve sanayicilerin kendi rızaları dışında hakim durumdaki müşterileri tarafından hizmet faturası yoluyla para kaybetmelerinin ve haksız rekabete uğramalarının önüne geçilmiş olacaktır.
Yaşat ki, yaşayasın!
Yazarımızın bu yazısı Retail Türkiye Dergisi’nin Ocak 2010 – 11. sayısında yayınlanmıştır.
Bana bu sayfayı açan Retail Türkiye Dergisi’ne sonsuz teşekkür ediyorum. Bir teşekkürde benim bu sütunlarda yazmamı teşvik eden ve kapıyı aralayan Ataman Özbay’a.
Haziran 2009 yılından bu yana Retail Türkiye Dergisi’nde yazmaya başladım. Dile kolay değil. 6 yıldır aralıksız yazıyorum. Ama sağlık sorunlarım nedeniyle artık çok sevdiğim okurlarıma hoşçakalın demek istiyorum. İlk yazım Haziran 2009 sayısında “Herkes en iyi bildiği işi yapmalı” başlığıyla yayımlanmış. Biliyorum ki veda yazıları yazmak çok zordur. Okurlarımdan özür diliyorum. Bana ne mutlu ki bu yazılarımla birlikte kitapta yayımladım. Bilgi birikimleri genç kuşaklarla birlikte okurlarımla paylaştım.
Bana bu sayfayı açan Retail Türkiye Dergisi’ne sonsuz teşekkür ediyorum. Bir teşekkürde benim bu sütunlarda yazmamı teşvik eden ve kapıyı aralayan Ataman Özbay’a.
Sağlıcakla kalın
Yazarımızın bu yazısı Retail Türkiye Dergisi’nin Nisan 2015 – 74. sayısında yayınlanmıştır.
Çalışanlar yıllık gelirinin en az %30 unu değişken ücretinden,%70’ini aylık sabit ücretinden almalıdır. Gelirin değişken sabit ayrışımında ideal bölüşüm oranı ise yüzde ellidir.
Aslında münhasır bayilik sistemi 30yıl sonra işlevselliğini kaybetmiş ve iş gene dönüp dolaşıp çeşit toptancılığına dönmüştür. Piyasalardaki bu dönüşüm ve değişimi gören üreticilerin dağıtım sistemlerini ve bayilik şartlarını yeniden gözden geçirmeleri gerekmektedir. Sürdürülebilir karlılığı sağlayamayan hiçbir işletme varlığını koruyamaz. Ticaretin esası Kazan/Kazan ilkesidir. Bir tarafın kaybettiği ticari ilişki devamlılığını koruyamaz.
