Şefik İşeri
Hızlı tüketim ürünlerinde organize perakendeciliğin geleceği
Yerel zincirlerin değerini etkileyen bir diğer konuda mağazaların standart ve format birlikteliğidir. Mağazalarında bu eksiklikleri gideren yerel zincirler şirketlerinin değerini tam ve doğru kriterlerle ölçülebilir hale getirmektedirler.
Ülkemizde son yirmi yılda organize mağazacılık ölçek ve yayılım olarak her mağaza kategorisinde önemli büyümeler sağlamıştır.
Ulusal zincirlerde Gima ve Tansaş’ın satışı ile çok önemli konsolidasyon sağlanmıştır. Benzer konsolidasyon gelişimi yerel zincirlerde de başlamıştır.
Ulusal zincirler coğrafi yayılım ve büyüme hedeflerine ulaşmak için yeni mağaza açmak yerine uygun mağaza yapısı olan yerel zincirleri satın almayı tercih etmişlerdir.
Bu satın almalarda en önemli sorun yerel zincirlerin değerini hesaplamaktır. Çünkü şirketin değerlemesinde finansal kriterlerin dışında mağazaların devralınabilme şartları ve mağazaların yasal statüsü de fiyatı etkilemektedir. Mesela resmi iskan belgesi olmayan mağazaları kurumsal bir organize perakendecinin satın alması düşünülemez.
Şirket değerini etkileyen bir diğer önemli konuda mağaza kontratlarının devredilebilir olmasıdır. Çünkü mağaza sahipleri bu değişikliği kira artış fırsatına dönüştürmeye çalışmaktadır.
Yerel zincirlerin değerini etkileyen bir diğer konuda mağazaların standart ve format birlikteliğidir. Mağazalarında bu eksiklikleri gideren yerel zincirler şirketlerinin değerini tam ve doğru kriterlerle ölçülebilir hale getirmektedirler.
Yabancı bir yatırım fonu ile geçen yıl ‘’yerel zincir satın alınması ve bir marka altında konsolide edilerek ulusal ölçekte bir organize perakende şirketi oluşturulması’’ fizibilitesi çalışması yaptım.
Bu çalışmada karşımıza çıkan en önemli sorun standardizasyonun sağlanamaması idi. Müşteri trafiği, mağaza lokasyonu ve cirosu iyi mağazaların iskansız olması veya kontratının devredilememesi o yerel zincirin satın alınmasını engellemektedir. Bir diğer önemli engel ise arka kapı satışlar, çalışanların ücretlerinin düşük gösterilmesi gibi kayıt dışı işlemlerin yapılması olmuştur.
Yerel zincirler bu kriterlere göre değerlendirildiğinde iki gruba ayrılmaktadırlar. Bir tarafta işlerini Migros gibi kurumsal yapılanma sağlayarak geliştiren ve yöneten yerel zincirler, diğer tarafta çarşılardaki spotcu toptancılar gibi.
İş yapan ve kurumsallıktan çok uzak bir yapıda çalışan yerel zincir grupları oluşmuştur. Zaten birinci grupta yer alan yerel zincirler, sürdürülebilir karlılıklarını sağladıklarından ve kurumsallaşmalarını tamamladıklarından faaliyetlerine büyüyerek devam etmektedirler. İkinci grupta yer alan spotcu yereller ise nakit akışını yönetebildikleri sürece ayakta kalabilmekte, piyasadaki kredibiliteleri bittiğinde şirketlerini satışa çıkarmaktadırlar.
Bu duruma düşen yerel zincirin değeri en fazla mağazalarının kontrat değeri kadar olmaktadır. Fakat şirket hissedarları şirketlerini satış fiyatlarını kuruluşundan bugüne kadar yatırdıkları paranın üstüne borçlarını da ekleyerek belirlemektedirler.
Bu fiyatı verecek yatırımcı bulamadıkları için şirket ya isim değiştirmekte ya da el değiştirmektedir.
Organize perakendecilik sektöründe kurumsallaşmasını sağlayan zincirler işlerini geleceğe taşıyacak, bunu sağlayamayan kuruluşlar ise tasfiye olacaklarıdır.
Yazarımızın bu yazısı Retail Türkiye Dergisi’nin Ağustos 2014 – 66. sayısında yayınlanmıştır.
Bana bu sayfayı açan Retail Türkiye Dergisi’ne sonsuz teşekkür ediyorum. Bir teşekkürde benim bu sütunlarda yazmamı teşvik eden ve kapıyı aralayan Ataman Özbay’a.
Haziran 2009 yılından bu yana Retail Türkiye Dergisi’nde yazmaya başladım. Dile kolay değil. 6 yıldır aralıksız yazıyorum. Ama sağlık sorunlarım nedeniyle artık çok sevdiğim okurlarıma hoşçakalın demek istiyorum. İlk yazım Haziran 2009 sayısında “Herkes en iyi bildiği işi yapmalı” başlığıyla yayımlanmış. Biliyorum ki veda yazıları yazmak çok zordur. Okurlarımdan özür diliyorum. Bana ne mutlu ki bu yazılarımla birlikte kitapta yayımladım. Bilgi birikimleri genç kuşaklarla birlikte okurlarımla paylaştım.
Bana bu sayfayı açan Retail Türkiye Dergisi’ne sonsuz teşekkür ediyorum. Bir teşekkürde benim bu sütunlarda yazmamı teşvik eden ve kapıyı aralayan Ataman Özbay’a.
Sağlıcakla kalın
Yazarımızın bu yazısı Retail Türkiye Dergisi’nin Nisan 2015 – 74. sayısında yayınlanmıştır.
Çalışanlar yıllık gelirinin en az %30 unu değişken ücretinden,%70’ini aylık sabit ücretinden almalıdır. Gelirin değişken sabit ayrışımında ideal bölüşüm oranı ise yüzde ellidir.
Aslında münhasır bayilik sistemi 30yıl sonra işlevselliğini kaybetmiş ve iş gene dönüp dolaşıp çeşit toptancılığına dönmüştür. Piyasalardaki bu dönüşüm ve değişimi gören üreticilerin dağıtım sistemlerini ve bayilik şartlarını yeniden gözden geçirmeleri gerekmektedir. Sürdürülebilir karlılığı sağlayamayan hiçbir işletme varlığını koruyamaz. Ticaretin esası Kazan/Kazan ilkesidir. Bir tarafın kaybettiği ticari ilişki devamlılığını koruyamaz.
